Dziedziczenie po nowemu - istotne zmiany wprowadzone w 2023 r.

Dziedziczenie po nowemu – istotne zmiany wprowadzone w 2023 r.

 

Dziedziczenie jest materią, która prędzej czy później stanie się przedmiotem zainteresowania każdego z nas.

Ustawodawca w swoich regulacjach dąży do wzmocnienia zasady ochrony dziedziczenia, uproszczenia procedury oraz zmniejszenia ilości postępowań spadkowych prowadzonych przez sądy. Cele powyższe realizuje uchwalona ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która wprowadziła szereg istotnych zmian w polskim prawie spadkowym.

Najważniejsze zmiany to:

1. Dodanie do art. 928 § 1 k.c. pkt. 4 i 5, które to przewidują, iż spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, także jeżeli:

„4. uporczywie uchylał się od wykonywania wobec spadkodawcy obowiązku alimentacyjnego określonego co do wysokości orzeczeniem sądowym, ugodą zawartą przed sądem albo innym organem albo inną umową;

5. uporczywie uchylał się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunku i wspierania się rodzica i dziecka”.

Tym samym rozszerzono przesłanki uznania przez sąd za niegodnego o dwie nowe przesłanki. W dotychczasowym stanie prawnym istniały jedynie trzy przesłanki, tj. dopuszczenie się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy (928 § 1 pkt 1 k.c.), nakłonienie spadkodawcy podstępem lub groźbą do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności (928 § 1 pkt 2 k.c.); oraz umyślne ukrycie lub zniszczenie testament spadkodawcy, podrobienie lub przerobienie jego testamentu albo świadome skorzystanie z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego (928 § 1 pkt 3 k.c.).

Każda z wymienionych przesłanek stanowi samodzielną podstawę do uznania spadkobiercy za niegodnego dziedziczenia. Innymi słowy, art. 928 § 1 k.c. to „zamknięta lista” przypadków jasno wskazanych, określonych i wyszczególnionych przez ustawodawcę, która nie dopuszcza ani zawężania, ani poszerzania oraz wyklucza dowolną interpretację.

2. Nadanie nowego brzmienia art. 934 k.c., którego treść obecnie brzmi następująco:

„§ 1. W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych.

§ 2. Jeżeli którekolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych.

§ 2¹. Jeżeli dziecko któregokolwiek z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych.

§ 3. W braku dzieci i wnuków tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.”

 

Szeroko zakreślony krąg spadkobierców ustawowych i związany z tym obowiązek sądu spadku poszukiwania dalekich krewnych spadkodawcy powodował wydłużanie czasu trwania postępowań. Obecne rozwiązania prawne i ograniczenie kręgu spadkobierców ustawowych w przypadku dojścia do dziedziczenia zstępnych dziadków, którzy nie dożyli otwarcia spadku, do tych dziadków, czyli rodzeństwa rodziców spadkodawcy, jak również dzieci tego rodzeństwa, a więc rodzeństwa ciotecznego lub stryjecznego spadkodawcy. Wyłączeni od dziedziczenia zostaną natomiast dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, tj. tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsi krewni.

Dodanie do art. 1015 k.c. paragrafów 1¹ oraz 1² zgodnie z treścią, których:

„§ 1¹. Do zachowania terminu, o którym mowa w § 1, wystarcza złożenie przed jego upływem wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku.

§ 1². Jeżeli złożenie oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do złożenia oświadczenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tym przedmiocie.”

 

Zgodnie z art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Termin ten jest zawity, co oznacza, iż jego upływ powoduje utratę uprawnienia do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Brak oświadczenia spadkobiercy w terminie określonym powyżej jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (art. 1015 § 2 k.c.).

Odnośnie zmienionych przepisów służę wyjaśnieniami i pomocą – kontakt: spadki Katowice, prawnik do spadku Katowice

 

Ważne zmiany w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

Ustawodawca dokonał zmian w zakresie ustaw: Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.i.o.) oraz Kodeks postępowania cywilnego (dalej: k.p.c.).

 

Jeśli chodzi o k.r.i.o. zmieniono m.in. art. 101 w paragrafie 3 oraz dodano § 4.

Z treści § 3 art. 101 k.r.i.o. wynika, iż rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 640¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 1550, 1429, 1606, 1615, 1667 i 1860), sądu spadku dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.

Z kolei § 4 art. 101 k.r.i.o. wskazuje, że jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to czynność polegająca na odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przez rodzica, któremu w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, gdy jest dokonywana za zgodą drugiego z rodziców, któremu również w tym zakresie przysługuje władza rodzicielska, albo gdy jest dokonywana wspólnie, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego albo, w przypadkach wskazanych w art. 640¹ ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, sądu spadku – jeżeli spadek odrzucają inni zstępni rodziców tego dziecka. W braku porozumienia rodziców stosuje się przepis § 3, czyli potrzebna jest zgoda sądu spadku.

 

Jedną z istotniejszych zmian wprowadzonych w 2023 r. w k.p.c., o której warto wspomnieć, jest dodanie do treści ustawy art. 640¹ :

„ § 1. Zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka lub osoby pozostającej pod opieką w postaci prostego przyjęcia lub odrzucenia spadku, w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, wydaje sąd spadku.

§ 2. Z chwilą wszczęcia postępowania o stwierdzenie nabycia spadku wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności, o której mowa w § 1, złożony do sądu opiekuńczego, przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi spadku.”

 

Ważne jest również dodanie do treści art. 641 k.p.c. § 3¹ do 3^5.

Zgodnie z § 3¹ art. 641 k.p.c. rodzic, składając w imieniu dziecka oświadczenie o odrzuceniu spadku, oświadcza o: przysługiwaniu mu władzy rodzicielskiej i jej zakresie, wyrażeniu przez drugiego z rodziców zgody na odrzucenie spadku, chyba że

oświadczenie to jest składane wspólnie, uprzednim odrzuceniu spadku przez któregokolwiek z rodziców, odrzuceniu spadku przez innych zstępnych rodziców tego dziecka – chyba że przed złożeniem oświadczenia zostało wydane zezwolenie sądu na

dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka w postaci odrzucenia spadku.

Powyższe oświadczenie w zakresie treści wskazanej w § 3¹ pkt 1– 4 składane jest pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia (art. 641 k.p.c. § 3² k.p.c.) .

Jeżeli oświadczenie jest składane przed sądem albo notariuszem, przed jego odebraniem sędzia albo notariusz uprzedza składającego oświadczenie o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia (art. 641 k.p.c. § 3³ k.p.c.) .

Jeżeli oświadczenie o treści wskazanej w § 3¹ jest składane na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w jego treści klauzuli o następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia (art. 641 k.p.c. § 3⁴ k.p.c.) .

Oświadczenie, o którym mowa w § 3¹, może dotyczyć więcej niż jednego dziecka (art. 641 k.p.c. § 3⁵ k.p.c.) .

 

Inną zmianą jest modyfikacja brzmienia art. 643 k.p.c. i art. 669 k.p.c. .

Art. 643 k.p.c. przewiduje, że o odrzuceniu spadku zawiadamia się wszystkie znane sądowi spadku osoby, które zgodnie z treścią oświadczenia i przedstawionych dokumentów są powołane do dziedziczenia.

Stosownie zaś do treści art. 669 k.p.c. sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy testamentowi i jako spadkobiercy ustawowi zgodnie z kolejnością dziedziczenia. Spośród spadkobierców ustawowych wzywa się małżonka, zstępnych, osoby pozostające w stosunku przysposobienia, rodziców i rodzeństwo. Pozostałych spadkobierców ustawowych wzywa się, jeżeli są sądowi znani.

Powyższa nowelizacja usuwa dotychczas panujące w doktrynie i orzecznictwie rozbieżności, a także wątpliwości, tudzież niewątpliwie zasługuje na aprobatę.

 

Jeżeli potrzebujesz porady prawnej w kwestiach dziedziczenia skontaktuj się z:

kancelaria do sprawy o spadek Katowice

dobry prawnik od spadków Katowice